Η Μεγάλη Ιδέα και Η Αριστερά (Γ΄ μέρος) 

2,K

Ο Σεμιόν Ιβάνοβιτς Αράλοφ αριστερα από τον Κεμάλ (κέντρο). Ο μπολσεβίκος στρατιωτικός και διπλωμάτης, πρεσβευτής της Σοβιετικής Ένωσης τα έτη 1922-1923 στην Τουρκία, διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στην βοήθεια που προσφέρθηκε στον Κεμάλ.

Μια σταδιακή και βασανιστική απαγκίστρωση  

Απόσπασμα από το νέο βιβλίο του Γιώργου Καραμπελιά, 1909-1922, Επανάσταση και Αντεπανάσταση στην Ελλάδα που κυκλοφορεί από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις.    

Τόσο ισχυρή υπήρξε η φιλοκεμαλική και «αντιμεγαλοϊδεατική» προκατάληψη που αυτή η Αριστερά έχει ενσταλάξει σε γενιές Ελλήνων, και όχι μόνο αριστερής ιδεολογίας, ώστε πολύ αργά και βασανιστικά απαλλάσσονται από το νεκρό έρμα μιας παραμορφωτικής ιδεολογίας συμπεριλαμβανομένου και του υποφαινόμενου Γ.Κ στον  οποίο  θα χρειαστούν δεκαετίες ώστε να απελευθερωθεί οριστικά από αυτά τα πανίσχυρα ιδεολογικά στερεότυπα. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του μαρξιστή ιστορικού και συγγραφέα, Νίκου Ψυρούκη (1926-2003), οι αναλύσεις του οποίου έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην «επανεθνικοποίηση» ενός μέρους της ελληνικής Αριστεράς, Και όμως, στο έργο του, Μικρασιατική Καταστροφή^[1], γραμμένο στη δεκαετία του 1950, εμμένει και αυτός στα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα που οδήγησαν στη ρήξη της οθωμανικής Τουρκίας με τις ανταντικές δυνάμεις· ακόμα και σε επιγενέστερο κείμενό του, το 1964, υποστηρίζει πως:

Τὸ τουρκικὸ ἔθνος περνᾶ στὴν ἐθνικὴ ἀντίσταση, ποὺ μετεξελίσσεται σὲ ἐπανάσταση. Ἡ περίοδος 1919-1923 ὑπῆρξε ἡρωική. Ἡ ἐπανάσταση ποὺ γέννησε τὸ ἐθνικὸ κράτος τῆς Τουρκίας πραγματοποιήθηκε ἀπὸ τὴ λαϊκὴ μᾶζα τῆς ὑπαίθρου καὶ τῶν πόλεων· ξεχωρίζει ἡ φυσιογνωμία τοῦ Μουσταφᾶ Κεμάλ, τοῦ Θεσσαλονικέα στρατιωτικοῦ, ποὺ χάρη στὶς ἱκανότητές του μπόρεσε μὲ ἐπιτυχία νὰ ἀνταποκριθεῖ στὰ καθήκοντα γιὰ τὴν καθοδήγηση τοῦ ἔνοπλου ἀγῶνα τοῦ τουρκικοῦ λαοῦ κατὰ τῆς ξένης κατοχῆς^[2].

 Η εθνικοαπελευθερωτική Αριστερά κυριαρχεί μέχρι το 1918 στην Ελλάδα

Η προσέγγιση αυτή προτάσσει τα υπαρκτά συμφέροντα των δυτικών δυνάμεων, για τα πετρέλαια της οθωμανικής ακόμα Μέσης Ανατολής, ως το σχεδόν αποκλειστικό κίνητρο της μικρασιατικής εκστρατείας. Όμως ο ίδιος ο Νίκος Ψυρούκης με μια τίμια αυτοκριτική προσέγγιση, που τόσο σπανίζει ανάμεσα στους διανοουμένους  γράφει αυτοκριτικά το 1992, στον πρόλογο της τελευταίας έκδοσης του βιβλίου του:

Η Μικρασιατική Καταστροφή δεν μπορεί να θεωρείται ένα έργο ολοκληρωμένο. Η ερμηνεία του υπήρξε «μονόπλευρη» ως προς τον αποφασιστικό ρόλο που διαδραμάτισε η τότε νεαρή Σοβιετική Ρωσία… Ήταν ρόλος δυνάμει αντιιμπεριαλιστικός και δυνάμει ιμπεριαλιστικός. Εκεί όμως, που η μελέτη παρουσιάζει αδυναμία είναι στο πρόβλημα του συσχετισμού της αντι-ιμπεριαλιστικής πάλης με το εθνικό ζήτημα.Ο συγγραφέας δεν εμβάθυνε στο χαρακτήρα του ελληνικού και του τουρκικού έθνους, το ελληνικό έθνος ολοκληρώθηκε κάτω από συνθήκες καταπίεσης. Αντίθετα, το τουρκικό έθνος διαμορφώθηκε κάτω από συνθήκες που γνωρίζει ένας προνομιούχος καταπιεστικός λαός. Οι Έλληνες ήταν ραγιάδες και οι Τούρκοι αφεντικά. Οι Έλληνες ήταν γκιαούρηδες (άπιστοι), ενώ οι Τούρκοι προνομιούχος λαός του Ισλάμ^[3].

Αλλά και ο Νίκος Σβορώνος, στον «Πρόλογο» του αξιόλογου βιβλίου Εξάρτηση και Αναπαραγωγή του Κ. Τσουκαλά, επισημαίνει το ίδιο αδιέξοδο της οικονομίστικης αντιμετώπισης της σχέσης Ελλήνων-Οθωμανών στη Μικρά Ασία, η οποία και οδηγεί σε παραθεώρηση του γεγονότος ότι οι Έλληνες ήταν γηγενείς, «υπόδουλοι στον ξένο κατακτητή», και όχι κάποιο είδος αποικιοκρατών εποίκων.

 Ο εθνομηδενιστικός «διεθνισμός» υπερισχύει μετά το 1919

Ἀλλὰ δίνοντας τὸ βάρος στὸν οἰκονομικὸ καὶ κοινωνικὸ παράγοντα, ὑποτονίζει τὴν ἐπενέργεια τῆς ἰδεολογίας ποὺ εἶχε σχηματισθεῖ ἀπὸ αἰῶνες πλέον στὴ συνείδηση τῶν Ἑλλήνων… τῆς ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας στοὺς ὁποίους δὲν ὑπῆρχε ποτὲ ἡ συνείδηση ὅτι εἶναι «ξένοι» στὶς περιοχὲς αὐτὲς ἀλλὰ ὑπόδουλοι στὸν ξένο κατακτητῆ. Τὸ στοιχεῖο τοῦτο ἔδινε στὴν ἰδεολογία τῆς Μεγάλης Ἰδέας κάποια ἀντικειμενικὴ βάση…^[4].

Τελικώς, η απόρριψη της Μικρασιατικής Εκστρατείας ως ιμπεριαλιστικής-επεκτατικής θα αποτελέσει και την αφετηρία για την άρνηση του όποιου εθνικοαπελευθερωτικού πυρήνα της «Μεγάλης Ιδέας» – σημείο κλειδί για τη διαμόρφωση της εθνομηδενιστικής ιδεολογίας του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος· σε τέτοιο βαθμό και έκταση ώστε η λέξη «μεγαλοϊδεατισμός» να ενταχθεί με απόλυτα αρνητικές συμπαραδηλώσεις στο καθημερινό λεξιλόγιο. Η καταδίκη του ελληνικού «μεγαλοϊδεατισμού» και η δαιμονοποίηση της Μικρασιατικής Εκστρατείας θα υπερβεί τα όρια της παραδοσιακής Αριστεράς και θα εξελιχθεί σε βασικό πυλώνα του ελληνικού εθνικού αποδομητισμού.

Η στάση της ελληνικής κομμουνιστικής Αριστεράς απέναντι στο ’22 θα αποτελέσει το «προπατορικό της αμάρτημα», τον «σκληρό πυρήνα» μιας μεταπρατικής εκδοχής του «διεθνισμού» και της προσκόλλησης στα κελεύσματα της «πατρίδας του σοσιαλισμού», που στη συνέχεια θα δώσει το έκτρωμα του «Μακεδονικού» και την αναγόρευση του πατριωτισμού συλλήβδην σε εθνικισμό.

Και αυτή η προκρούστεια (αυτο)συσκότιση της πραγματικότητας θα αρχίζει να αμφισβητείται μόλις στη δεκαετία του 1980, μετά την εισβολή στηνΚύπρο και την εμφάνιση ενός ισχυρού ποντιακού και μικρασιατικού κινήματος – με τη συμβολή Ποντίων διανοουμένων, όπως ο Πολυχρόνης Ενεπεκίδης, ο Οδυσσέας Λαμψίδης, ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης, ο Κώστας Φωτιάδης, ο Βλάσης Αγτζίδης και άλλοι– χωρίς ωστόσο να πάψει να είναι ακόμα και σήμερα κυρίαρχη. Παράλληλα πολιτικές κινήσεις και διανοούμενοι προερχόμενοι από την Αριστερά, όπως ο Νίκος Ψυρούκης ο Νίκος Σβορώνος, ο Παναγιώτης Κονδύλης στην τελευταία περίοδο της ζωής τους, ή εκείνοι που είχαν συσπειρωθεί στη δεκαετία του 1990 γύρω από το περιοδικό Άρδην και οι προερχόμενοι από το ρεύμα της Νεορθοδοξίας όπως ο Θεόδωρος Ζιάκας, ακόμα και ο Κώστας Ζουράρις, εκείνης της περιόδου,. θα προχωρήσουν σε ρήξη με την αντιπατριωτική παράδοση της Κομουνιστικής Αριστεράς. Η υπέρβαση του ψευδοδιλλήματος –για τα ελληνικά δεδομένα–, Αριστερά ή Δεξιά και η αντικατάστασή του με το αυθεντικό δίλημμα ανεξαρτησία ή υποταγή, θα θραύσει σταδιακώς τα ιδεολογικά και πολιτικά στεγανά των αντιπάλων παραδόσεων του ελληνικού χώρου. Άνθρωποι προερχόμενοι από την Αριστερά, τη Δεξιά, το βενιζελικό Κέντρο θα συγκροτήσουν έναν νέο ιδεολογικό χώρο που προτάσσει την πατριωτική διάσταση έναντι όλων των άλλων.

Και όμως η μόνη Επανάσταση την οποία αναζητούσαν –εναγωνίως υποτίθεται– οι  Έλληνες διεθνιστές ήταν ακριβώς αυτή την οποία  καταδίκασαν και  ενάντια στην οποία στράφηκαν, συμμαχώντας με τις λοιπές αντεπαναστατικές δυνάμεις του Κωνσταντινισμού, υπακούοντας στα κελεύσματα της Σοβιετικής Ρωσίας, συμμάχου του Κεμάλ. Η  Ελλάδα ακριβώς γιατί το κεντρικό ζήτημα ήταν πάντα η εθνική ολοκλήρωση και η εθνική της αυτεξουσιότητα μόνο μια εθνικοαπελευθερωτική Επανάσταση  μπορούσε να πραγματοποιήσει όπως συνέβη και κατά την περίοδο 1909-1922.  Όσοι αντίθετα  όπως η κομμουνιστική Αριστερά   στην Ελλάδα  αρνούνταν αυτή την υπαρκτή επανάσταση   ονειρευόμενοι μια ανύπαρκτη κατέληξαν στο στρατόπεδο της υπαρκτής αντεπανάστασης.

Σεμινάριο ιστορίας Γ. Καραμπελιά – 1909-1922, Επανάσταση και Αντεπανάσταση στην Ελλάδα – Έναρξη 3 Οκτωβρίου

1909-1922, Επανάσταση και Αντεπανάσταση στην Ελλάδα

Σεμινάριο Ιστορίας Γ. Καραμπελιά

Ο Γιώργος Καραμπελιάς, με αφετηρία την έκδοση του βιβλίου του, 1909-1922, Επανάσταση και Αντεπανάσταση στην Ελλάδα, εγκαινιάζει, από την Δευτέρα 3 Οκτωβρίου, μια σειρά ιστορικών σεμιναρίων για την περίοδο 1909-1922, που θα διεξάγονται κάθε δεύτερη Δευτέρα. Σύνοψη των Σεμιναρίων θα αποστέλλεται διαδικτυακά σε όλους τους συμμετέχοντες.

Πρόγραμμα σεμιναρίων:

1. Δευτέρα 3 Οκτωβρίου 2022 
Εισαγωγή

2. Δευτέρα 17 Οκτωβρίου 2022 
Από το 1897 στο 1909 – Κρητική Επανάσταση και Μακεδονικός Αγώνας

3. Δευτέρα 31 Οκτωβρίου 2022 
Η επανάσταση του 1909 και οι Βαλκανικοί Πόλεμοι

4. Δευτέρα 14 Νοεμβρίου 2022 
1915: Καλλίπολη και Εθνικός Διχασμός

5. Δευτέρα 28 Νοεμβρίου 2022
Η ανάκαμψη του ελληνισμού το 1917 και η Συνθήκη των Σεβρών –Βόρειος Ήπειρος

6. Δευτέρα 12 Δεκεμβρίου 2022 
Οι εκλογές του 1920 και η Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 – Πόντος

7. Δευτέρα 9 Ιανουαρίου 2023 
Προσφυγικό ζήτημα – Μεσοπόλεμος, γενιά του ’30

8. Δευτέρα 23 Ιανουαρίου 2023 
Συμπεράσματα – Για να μη συνεχιστεί το 1922

Εισηγητής: Γιώργος Καραμπελιάς

Ώρα έναρξης 19:00 και χρόνος διάλεξης 60-70 λεπτά, θα ακολουθεί διάλογος.

Οι διαλέξεις απευθύνονται σε νέους: μαθητές, φοιτητές, σπουδαστές, μεταπτυχιακούς ή διδακτορικούς φοιτητές, αλλά και σε νέους εργαζόμενους και είναι άνευ αντιτίμου για αυτές τις κατηγορίες. Για τους υπόλοιπους που επιθυμούν να παρακολουθήσουν το αντίτιμο για τον κύκλο των 8 διαλέξεων είναι 30€ και η μεμονωμένη διάλεξη 5€.

Θα δοθεί βεβαίωση παρακολούθησης για όσους και όσες το επιθυμούν.
Οι διαλέξεις θα πραγματοποιούνται στον χώρο πολιτισμού & πολιτικής «Ρήγας Βελεστινλής», 6ος όροφος, Ξενοφώντος 4, πλ. Συντάγματος.

Για δηλώσεις συμμετοχής και περισσότερες πληροφορίες καλέστε στο 210-3826319, καθημερινά από τις 09:00 έως τις 19:00, ή επικοινωνήστε στο perardin@gmail.com

Ενισχύστε την προσπάθειά μας κάνοντας μια δωρεά στο Άρδην πατώντας ΕΔΩ.

Γνωρίστε τα βιβλία των Εναλλακτικών Εκδόσεων

Ακολουθήστε το Άρδην στο Facebook

Εγγραφείτε στο κανάλι του Άρδην στο Youtube

---

[1] Το βιβλίο αποτέλεσε διπλωματική εργασία στο Πανεπιστήμιο της Πράγας, το 1956· εκδόθηκε το 1964 στην Ελλάδα και επανεκδόθηκε το 2000 με νέο πρόλογο, γραμμένο το 1992.

[2] Ν. Ψυρούκης, «Η κεμαλική Τουρκία και οι επίγονοι του Κεμάλ», Ιστορική Επιθεώρησις, τχ 5, 1964· Ν. Ψυρούκης, Η Μικρασιατική καταστροφή, Αιγαίον-Κουκκίδα, 2000, σ. 285.

[3] Βλέπε Ν. Ψυρούκη, Μικρασιατική Καταστροφή, ό.π., σσ. 14-25.

[4] Κ. Τσουκαλάς, Εξάρτηση…, ό.π., σσ. 12-13.